Stanovanje Roma u Kragujevcu

Kragujevački Romi žive u 13 naselja. Najveće naselje i jedno od najstarijih je Licika. Ovo je ujedno i jedino isključivo romsko naselje, dok su sva ostala naselja u kojima žive Romi multietnička. Ukratko, Romi u Kragujevcu dele sudbinu svojih sugrađana – problemi su im, ističu naši sagovornici, zajednički.

Projekat „O nama je reć – Amendar kerol pe lafi“ sufinansiran iz budžeta Republike Srbije – Ministarstva kulture i informisanja, ,,Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva”, projekat realizuje Roma World.

Rromane beshipaske thana ko Kragujevac

Rroma taro Kragujevac djivdinena ko 13 beshipaske thana. Em baro beshipasko than thaj jek taro em purane tano Licika. Akava tano jekhutno rromano beshipasko than kote djivdinena samo Rroma, ano avera thana tane multietnikane. O Rroma ko Kragijevco isi olen jek sudbina sar em averen – problemija tane olenge , jek, amalikane. Dji kaj e Licika ko nakhle 10 bersh urbanizuimi, Korman, kova ko 7 kilometrija taro centro, jek taro em ugrozime beshipaske thana ki sa e Srbija. Manusha kola djividnena ko odova beshipasko than, isi bare problemija.

Ake so, manusha tari Licika, Bresnica, Palilula thaj Groshnica gndinena kaj valjani ko olenge beshipaske thana.

Problemija isi but /…droma, struja/… sar so bashi kaste, shaj ovol po shukar numa shukar naje/ droma, staze phiribaske thaj adjahar…

Mangipa tikne: te o droma oven svetlime, te ovol olen po but trotoarija, po hari rupe ko droma… Nekaste isi muka kanalizacijaja, khoni nashti te ovol ole krediti basho renoviranje taro khera, soske o khera naje uknjizhime, numa legalizuime.

Djivdinav ko beshipasko than Palilula ko Kragujevac, ko jek vakti djivdindjum ki Licika, odova beshipasko than sine rromano, mahala.

Sar tane o shaipa taro djivdipa, odova em purano beshipasko than?

Oja. Odova em purano rromano beshipasko than ko Kragujevac kote isi po but taro 170 khera, thaj po buderi taro 2500 manusha. Infrastruktura isi. Odola bucha kerde. But diso ulo po shukar ko djivdipa e rromengo ko Kragujevac, odoleske so but djene sine ko avrijalutne phuvja, irandjepe, thaj dindje ple thajra ano khera, sa odola thajra kerdje odoti. Nesave taro olende isi olen lila te odori djivdinen, thaj on tane but suksesne.

   Me sijum ko beshipasko than Groshnica

Kola tane em bare problemija ko odova beshipasko than? Savi tani e inrastruktura?

Problemi ko beshipasko than…, droma, staze basho phiriba thaj adjahar

Odova beshipasko than uzaro foro?

Beshipasko than uzaro foro kova na primer dji ki sikavni djana, naje olen trotoarija, staza basho phiriba, dji kaj baro gendo taro ćhave djana ki sikavni.

Em bare problemija taro Rroma tane jek sar em ko avera manusha – naje buti thaj chororipa. Numa, chororipa tano po baro ko rromano amalipa, a problemi taro beshipaske thana direktno sebepi.

Taro 13 beshipaske thana ano kola djivdinena Rroma taro Kragujevac, em phare shaipa ko beshipasko than korman. Akava jekhutno ruralno rromano beshipasko than ki teritorija Kragujevac. Ko puchipa naformano beshipasko than kova purano po but taro 100 bersh, numa avdive da odothe naje kanalizacija, numa legalno prikljuchko bashi struja. Em baro problemi o droma kova naje basho nakhipa taro vrdona, a but droma ni basho manusha.

 Naje amen ni drom ni struja sar valjani, odova maj anglal naje. E phurd samo so na perol. Hitna pomoch nashti avol, dji ki odoja phurd kana iv ni amen nashti ikljova. O ćhave djana ki rat ani sikavni ko Marshich, amen nashti athutina olen…. Ake akana o autbus ćhindje amenge thaj 2,5 kilometrija phira dji ki autobuska stanica ko sabaj thaj rat. Amenge em phare akate so djivdina….

Naje amen… Isi amen struja, odova naje odoba – em impotantno amenge struja thaj pani te kerol pe amenge, a naje amen ni drom ni khanchi…

Te na anol o Devol te khoni merol ko odova iv na djanav so bi keramaj…

Phare li? Phenena kaj Hitna pomoch nashti avol?

Oja, nashti ikljovol. Ake oj (sikavi e ćhaja) sine ola anglal o duj bersh ćhavorikano fras, numa Hitna pomoch nashti sine te avol – shaj sine te ovol svashto. But phare djivdinaja, ma de Devla… Te aven te dikhen, tumen bi vakerenaj, „shukar shaj djivdinena akate“

Svako droma darava kana avol Elektroshumadija dal ka pokina kazne, numa na. Em phare amenge o drom thaj i struja… Angluno brshim kana dol amenge perol o drom thaj naje khanchi

Problemijencar ko beshipasko than Koroman pendjarde o manusha ki lokalno samouprava. Dji akana bur droma kerdjape shaipa te arakhipe reso, numa sa o planija perena ko pani. Akana kerola pe buti te kerol pe plansko dokumentacija, a reso isi nekobor. Sar so phenena ki lokalno uprava te ovol adekvatno plansko dokumentacija shaj ovol shaipa te akava beshipasko than ovol ole infrastruktura.

Zoran Pavlovich, koordinatori basho rromano puchipa ko foro Kragujevci phenola kaj  ko nakhle 10 bersh kerdjape but, numa problemija isi panda.

Odova drom kova valjani te ovol po kvalitetno ka kerol shaipa te e purane manushenge shaj avola saniteti, te dol olen sastipasko azhutipa. Amen dja ki olende. Okova so amen kerdjam ko Koroman, odova ko bakeriba olencar, kana dikhljam so valjani olenge, sine te arakhenpe taro bare panja tari koromasko len, thaj kedjape potporno zido kova lungo 52 metrija kolenca amen, arakhljam o khera kola kerde tari chik, kola sine pherde vlaga.

Tari aver rig, sar vakerol o Zoran Pavlovich, ko em baro beshipasko than Licika kerdjape plani bashi detaljno regulacija. Odova beshipasko than hari po shukar uredimo, nunma ov da naje bizo problemija.

Sebepi taro but khera nashti sine te kera oprogrami te panda ovol po shukar akava beshipasko than, projektno dokumentacija koja isi ola gendo taro khera thaj gendo basho khera te ćhivolpe, numa e manushencar taro beshipasko than sar jek tim  kova ulo kana kerdjape o plani, te arakhol pe nesavo modus kote shaj ka oven o granice andral o beshipasko than. Thaj te khuva ko plani te uredinipe akava beshipasko than. Okova soj bari diferencija mashkari Licika anglal o 50 bersh thaj avdive. Isi shaipa basho djivdipa. Ko agor taro 2006.bersh thaj starto taro 2007.bersh, kerdili elektrifikacija, menjime 5 kashtunale bandere, po zorali elektrifikacija, thaj kerdile betonske bandere. Andral o bashipasko than isi saobrachajnice thaj asfalti, shaj sine te kerol pe po precizno, numa po palal ka dikha odova da te ana ko reso. Te phenav gelo pe anglal.

Bozhidar Nikolich taro amalipa Rromanipen, phenol kaj dji avdive ko problemi taro beshipaske thana ko Kragujevci em hari kerdjape buti. Sine nekobor projektija, numa nijek na alo dji o agor. Problemi gradjevinsko dozvole, but khera bizo dozvole kerde, a sa e buti aćhavi na reshimi struktura taro vlasnikija.

Akava naje baro problemi sar ko avera forija, sar soj ko Beograd, odothe isi but slamoija, hahigijenake beshipaske thana. Numa gndinav kaj amen odova ko Kragujevci shaj te ana ko reso. Amen prekali nevi Strategija basho po shukar than e rromengo, thaj lokalno akciono planija, kola adjikeren amen ko akava bersh te dikha nesave aktivnostija, te amare partnerijencar taro lokali te odoja tema ćhiva ko LAP thaj te ana ko reso. Djana kaj odova tano pharo.

Naje garavdipa kaj politikano mangipa, importantno basho reso ko problemi taro beshipaske thana. Akaleja ko jek gndipa tano em o Bozhidar Nikolich.

Maj anglal valjani te ovol amen jek politikako mangipa, kova naje te ovol hovavno, numa te e likalna samouprava mangol te kerol buti ko akava problemi. Akana, sa o zor na samo ko Kragujevac, dikhola pe kaj kheljarena pe shere, thaj phenena kaj amen mangaja te kera buti, numa o beshipaske thana em phare…. O foro valjani te dol khanchi soj oleskoro, na rodena thajra, numa rodena gradjevinsko dozvole kola but kuch, phuv koja kuch, numa odola tane bucha kolashaj iniciren reso taro nesave problemija.

Manusha ki forutni uprava thaj rromane organizacije isi olen but pachav ko IPA fondija. Numa djanena, kaj basho odola thajra valjani te kerol pe but po anglal buti, kola rodena avra thajra. Numa, ako khanchi na aver, sebepi taro mobilno timi bashi inkluzija e rromengi but problemija identifikuime

Projekti „O nama je reč – Amendar kerol pe lafi“ sufinansirimo taro budjeti e Srbijako – Ministreumi tari kultura thaj informishiba, „Gndipa kola phenenape ko akava projekti, na sikavena gndipa taro organija kola dindje thajra“ projekti realizuinol projekti  Roma World