Dan sećanja na Holokaust: 27. januar

Svake godine 27. januar se obeležava kao Dan sećanja na „oslobođenje koncentracionog logora Aušvic“ 1945. Na taj dan se od 1996. održava i komemoracija u nemačkom Bundestagu.

Na tim komemoracijama govorili su nemački predsednici i evropski političari, jevrejski svedoci Holokausta kao što su Rut Kliger, koja je u međuvremenu umrla ili Anita Lasker-Valfiš, koja sada ima 96 godina. U nemačkom Bundestagu govorili su i istaknuti jevrejski pisci, poput Marsela Rajh-Ranickog, koji je preminuo 2013. i istoričara Saula Fridlendera. Međunarodni dan sećanja na Holokaust od 2005. se obeležava širom sveta.

Tokom godišnjeg „Marša živih“, od nekadašnjeg koncentracionog logora Aušvic, do Birkenaua, poslednji preživeli logoraši marširaju ruku pod ruku s mladim ljudima iz čitavog sveta.

Sve je manji broj onih koji su preživeli koncentracioni logor Aušvic i koji o njemu mogu da govore iz prve ruke. Sećanja će uskoro morati da čuvaju i prenose njihova deca, unuci i praunuci, i to ne samo iz jevrejskih porodica.

PLAN NACISTA

“Plan nacista je predviđao nestanak Roma i Jevreja iz rasnih razloga, a ne kao ideoloških protivnika ili neprijatelja Nemačke. Deportacija Roma trajala je u periodu između februara 1943. i jula 1944. godine. Kao posledica organizovanog pogroma, u okviru logora smrti Aušvic – Birkenau do 2. Avgusta 1944. godine funkcionisao je podlogor za Rome – Zigeunerlager. Zatočeni Romi poticali su sa teritorija Nemačke, kao i okupiranih država poput Austrije, Čehoslovačke, Poljske, Francuske, Jugoslavije, Belgije, ali i sa područja Norveške, Španije i okupiranog dela Sovjetskog Saveza. Tokom navedenog perioda, u Zigeunerlager zatočeno je više od 23. 000 Roma, od kojih je oko 20. 000 likvidirano. U razdoblju između maja 1943. i avgusta 1944. godine, na čelu Zigeunerlagera nalazio se zloglasni „lekar” Jozef Mengele koji je vršio organizovane eksperimente nad Romima, a posebno nad decom. Manje je poznato da su Romi bili primorani da na vidnom mestu na svojoj garderobi nose oznake u obliku crnog trougla. Bivši kancelar Nemačke Vili Brant svojevremeno je izneo podatak da je tokom Drugog svetskog rata pobijeno pola miliona Roma, ali najnoviji podaci govore o preko 1, 2 miliona žrtava.Najviše Roma pobijeno je u Nemačkoj, a zatim na području Nezavisne države Hrvatske. Procenjeno je da je na području bivše Kraljevine Jugoslavije bilo oko 300. 000 Roma, od kojih je polovina pobijena pre ili u toku deportacije, kao i u koncentracionim logorima. U Srbiji je od nacista stradalo oko 46. 000 Roma, a u NDH 80 000. Najveće stradanje Roma na teritoriji okupirane Srbije u Drugom svetskom ratu odigralo se tokom oktobra 1941. godine kada su nemačke okupacione snage, u saradnji sa srpskim kvislinškim vlastima, sprovele masovne pogrome nad civilnim stanovništvom u Kraljevu i Kragujevcu u znak odmazde zbog likvidacije više pripadnika Vermahta od strane komunista. Među više hiljada nedužnih civila stradalih u ovom masovnim zločinima nalazio se i veliki broj Roma. U Holokaustu tokom Drugog svetskog rata stradalo je milion i 200 hiljada Roma, više od polovine njihovog tadašnjeg broja u Evropi. Nakon Jevreja, Romi su bili drugi na spisku za nacističko sistematsko istrebljivanje. Uprkos svemu, Rome i danas često proganjaju. Svaki progon, diskriminacija i nasilje jesu dokaz da svet još nije srcem i umom prihvatio istinu o holokaustu Roma”. izvor https://ucionicaistorije.wordpress.com

Broj žrtava

Broj žrtava Holokausta u Aušvicu varira. Svake godine stižu novi detalji koji se otkrivaju u istorijskim arhivima i ostavštinama. Tačan broj žrtava ne može se utvrditi. Naučne procene su da je ukupno više od pet miliona ljudi deportovano u sistem nacističkih koncentracionih logora. Vrlo mali broj njih je preživeo.

U decembru 2019. objavljeni su rezultati istraživačkog projekta koji je naručio Memorijalni centar Aušvic-Birkenau: identifikovano je više od 60 odsto zatvorenika koje je svojevremeno registrovala uprava SS-logora.

To ne uključuje više od 900.000 deportovanih koji nikada nisu registrovani, jer su ubijeni odmah po dolasku u Aušvic-Birkenau. Brojevi su bili tetovirani samo onima koji su preživeli proces selekcije na takozvanoj „jevrejskoj rampi“ i koji su bili namenjeni za rad u sistemu SS-logora. Većinu deportovanih – stare, bolesne, žene i malu decu – SS je oterao pravo u gasne komore, bez registracije.

Prema podacima memorijalnog centra Aušvic Birkenau, u tom logoru smrti život je izgubilo više od 1,1 milion ljudi. Od toga su 90 odsto bili Jevreji, većinom iz Mađarske, Poljske, Italije, Belgije, Francuske, Holandije, Grčke, Jugoslavije, Sovjetskog Saveza, Austrije i Nemačke. Sinti i Romi, homoseksualci, katolici i Jehovini svedoci, osobe sa invaliditetom i politički protivnici takođe su bili žrtve nacističke mašinerije smrti.

Memorijalni centar Aušvic-Birkenau

Širom sveta obeležava se Dan sećanja na Holokaust: 27. januara 1945. Sovjetska vojska oslobodila je preostale zatvorenike koncentracionog logora Aušvic. Ono što su tamo zatekli nezamislivo je i danas, 78 godina kasnije.

Početkom 1946. sovjetske okupacione vlasti predale su nekadašnji logor poljskoj državi. Na inicijativu bivših zatvorenika i odlukom poljskog parlamenta, 1947. je osnovan „Državni muzej Aušvic-Birkenau“. Od 1979. Aušvic-Birkenau je na Uneskovoj listi svetske baštine.

Memorijalni centar obuhvata preostle objekte, zgrade i barake koncentracionog logora Aušvic I (glavni logor), gotovo prazno područje logora smrti Aušvic-Birkenau (Aušvic II), kao i današnje muzejske površine. Prva izložba nastala je u saradnji sa izraelskim memorijalnim centrom Jad Vašem.

Memorijalni centar nekadašnjeg koncentracionog logora Aušvic, posetilo je više od 49 miliona ljudi iz celog sveta. U prvoj godini postojanja posetilo ga je 170.000 ljudi. Obično tamo svake godine dolazi više od dva miliona posetilaca.

Oslobođenje logoraša

Kada je sovjetska vojska stigla do logora Aušvic 27. januara 1945. godine, vojnici su svojim očima videli slike užasa: preživelo je samo oko 7.000 iznemoglih, smrtno bolesnih logoraša, od kojih su 500 bila deca. Veoma mali broj zatvorenika mogao je da stoji uspravno, mnogi su apatično ležali na zemlji. Bili su preslabi za marševe na zapad, na koje su SS-stražari, po strašnoj zimi, oterali desetine hiljada ljudi.

SS-ovci su krajem januara užurbano evakuisali logor i pokušali da uklone tragove svoje mašinerije za ubijanje: dokumenti, logorski dosijei, umrlice – mnoge stvari su brzo spaljene. Sačuvano je veoma malo dokumenata i fotografija. Većina logorskih baraka, gasnih komora i krematorijuma dignuta je u vazduh.

Onih 56.000 do 58.000 zatvorenika koji su mogli da marširaju, poslato je pešice u grupama od 1.000 do 2.500. Retko ko od iznemoglih zatvorenika u kolonama je imao cipele ili toplu odeću, većina njih je nosila samo tanke logoraške „štraftaste pidžame“. Procenjuje se da je tokom tih marševa iz Aušvica život izgubilo do 15.000 zatvorenika: od gladi, hladnoće ili su bili likvidirani.

“Projekat „Romski život kroz naš objektiv!“ se realizuje u okviru Programa malih medijskih grantova koji finansira Ambasada SAD a administrira Media i Reform Centar Niš. Stavovi, mišljenja i zaključci izneseni u projektu nužno ne izražavaju stavove MRCN i Ambasade SAD već isključivo autora.“