Rromani Antidiskriminaciaki Mrezha organizuindja kedinipe sebepi taro 2.avgust, kana ko Aushvic mudardile po but se 3 milje Roma
Khi rat mashakar 2.hem 3. avgust 1944, 3,000 musha , romnja hem chave Roma mudarde ano gasne komore ano , Porodichno kamp vash Roma (Cigane) kho aushvic . Odola mudarde thane simbolichki deo skoro 500.000 mudarde Roma khe odola nabisterde vakhtija fashizma . Kho znak stibaskho kho mudre mudarde , romano narodo obelezindja , kupathe Evropske Prlamentija hem pojedina organizacijencar , Dive setibaskhe kho romane mulje holokaust 2.avgust . rezolucija Evropakhe parlamentija savo usvojimi 15 . april 2015. bersh zvanichno proglasindje Dive setibaskho kho romane mulje holokaust . Khotar agor II lumijakho mariba sa djimashakarutna 80 bershengo bishto vekho jedva te ovol dajekh diskusija khotar genocid upro Roma khi Evropa . samo podajekh puti vakherena khotar o mudarde Roma , sar kho medije , hem adjahare ki politichke debate , a po hari kho shkole hem kho univerzitetija . Starti ozbiljne debathe khe akhija thema shaj panljol henm Lumijakho kongres Romengo hem bajarde kritikha hem uskrachivanje , zakasnime maribaskhe reparacije familijakhe muljencar hem astarde Roma – logorashija . Jekhto javno priznanje nacistichko progon hem mudarde Roma khotar rasne pobude hem priznanje odova progon mora the definisinolphe sar genocid , alo thano kho dikhipa izjava Savezno kancalarija zapadno Germanijakho Helmuta Shmita , kana arakhlaphe delegacija nevoosnovano Centralno savet germancijengo Sinti hem Roma 17 . mart 1982. bersh , sar hem dosna delegacija Lumijakho Kongres Romengo .Palo odova , kancelar Helmut Kol ponovindja akhija izjavakhi debatha khi Bundestag 7. novembri 1985. bersh . Akhava dive shaj smatrinophe vash prvo javno priznanje khaj o Roma sine zrtve genocida , narochito odoleskhe soj thani mothovdi khi germansko parlamenti .
Romani himna „Djelem , djelem “ bashaldja khi chemana Nikola Bajramovic , sikhavno srednje muzikchko shkolako ,duj putija prvakho Germanijakho khe akhava istrumenti.
Palo minuti chutibaskho bash sa o Roma so mulje kho Dujtho lumijakho mariba , sikahvne osnovno shkolake “ Sreten Mladenovic – Mika “, Albena Haziri hem Elvis Beric vakherdje odlomakh khotar zbirkha gilengi „Roma anglo duvari Aushvic „autori Bajram Halitija .
„Setiba kho genocid upro Roma hem komemoracija mora te oven povezime e aktuelno politika anglo Roma kho pojedina phuvija hem dominatna moralno hem etnichki vrednostija . Adjuhare, akhija aktivnost nashti te ovol ogranichinimi samo khi kultura hem sibolichki ravno ( SPOMENIKIJA , CEREMONIJE …), nashti te ovol svedeno samo kho nauchne analize . Kultura setibaskhi nashti te ovol zasnovano samo khi analiza anleder, isi la cilj te definishinol avdistuno, oblikujol anglunipha hem utichinol kho oblikhovanje indetiteta. Uzalo akhava povezivanje proshlosti hem sadasnjosti , diskusija khotar odova sar o genocid upro Roma razvijindjaphe , izvrshindja hem pamtnindja khotar starti , sa dji agor II lumijkho mariba , mora te ukljuchinol hem analiza avdisuthno stanje Romengo hem dominatne politikake kho buth phuvija Evropakhe.“pendja thano Osman Balic , direktor SKRUG liga Roma khi tribina savi sine posle.
Ov dodajindja : „Revizionistichki pristup kho tumachenje istrorije Dujtolumijakho mariba hem sukobija fashizma hem antifashizma dobinena kho zamah , intezitet hem polemichko oshtrina . Umesto antifashizma , pojma savo podrazumindja aktivno save suprostavindjephe fashizmu , uvodinophe , chivophe kho prvo plan hem apsolutizuje figure zrtve . Roma nane samo zrvte . Roma sine hem achile antifashistija !
Setiba kho holokaust zameninol setiba kho antifashizam , Meta thno antifashizam ! Kho vakhti kana o fashizam povapirinophe ! Mangen o antifashizam smestinen kho muzej . Antifashizam kho pli priroda prepostavinol akhtivne stavija , suprostavinen vash sa so smanjinol , ogranichinol hem ugrozinol induvidualne hem kolektivnohem sloboda hem khe odova smisao thano opasnost hem prepreka Hor drzave .
Odoleske , khana amen vakhera khotar Romne zrtve khotar proslost , amen zapravo vakhera hem khotar odnos hem tumachenje kho sadasnjost kho medije , kho stavija avdisutne politicharijengo hem prakticho politika Romengo.“,pendja Balic.,
“ Obrazovane terne Roma thane potencijal vash akhija zajednica hem odova i najsuzo nachin te poboljshinolphe than amare narodoso „,pendja thano Alija Sacipovic , romano aktivisti . Naglasindja khaj o Roma sa pobuderi svatinen khaj thano o drumo te iklova khotar beda , pa adjahare sa pobuderi chija odluchinen palo osnovno , nastavinen hem khi srednjo shkola , a disave hem upisinen falkutetija . ON thane angluniphe , hem odole drumeja , drumeja obrazovanja valjan te djal romani zajednica , pandol Sacipovic .
Proceninen khaj ano Dujto lumijakho mariba mudardilo najhari 500.000 Roma , gotovo 50 posto sa angledereskhe romani populacija khi evropa. Khe nesave phuvija sar soj Germanija , Austrija hem cheshka , vechina lokalne romani popuplacija praktichno thane koslje .
“ Setiba kho holokaust upro Roma nane samo puchiba istorijkhi pravdakhe . Lafi thano khotar solile moralno stavi savo sprechina okola ista drushvtvene hem politichke procesija save muklje Holokaust te na mukhen nikad the oven . Ako Evropa mangol te ostvarinen vrednost demokratijakho hem slobode sar so ponosno istichinol te osigurinol angluno napredakh hem rahati , valjan zorale suprostavinamen pobaro talas anticiganizmu hem , pana po hor , toksichno nacionalizam , shovinizam hem rasizam savo sunjinolphe kontinetija . „Pisindja vash Dive setibaskho kho mulje holokaust Ana Mirga -Kruselnicka , zamenica direktorka ERIAC .
“Keriba taro akava tekst shaisarda EUROPEAN endowment for democracy. Gndipa thaj ramosardipa ko akava teksti sikavena gndipa taro autori ko projekti „ Dodatna podrška EU medijima u Srbiji tokom pandemije COVID-19 – Podrška Roma World“ thaj na sikavi gndipa taro EUROPEAN endowment for democracy.“
