25 godina u potrazi za mestom pod suncem!
Pod pojmom interno raseljena lica podrazumevaju se pojedinci ili grupe pojedinaca koji su prisiljeni da beže ili napuste svoje domove ili prebivališta, usled oružanog sukoba ili da bi sprečili posledice oružanog sukoba, situacije opšteg nasilja, povrede ljudskih prava, katastrofe bilo prirodne ili uzrokovane ljudskom rukom, a koji nisu prešli međunarodno priznatu državnu granicu. Komesarijat za izbeglice i migracije je marta 2000. godine u saradnji sa Visokim komesarijatom Ujedinjenih nacija za izbeglice (UNHCR) organizovao popis interno raseljenih sa Kosova i Metohije, kada je registrovano 187.129 lica. U periodu od 2000. do 2005. godine, sa Kosova i Metohije došlo je još oko 20.000 lica, tako da je krajem 2005. godine broj interno raseljenih lica u Republici Srbiji bez Kosova i Metohije iznosio 209.021 lice, a trenutno ih je 196.140.
Zvanični podaci ukazuju da je oko 20 hiljada Roma i Romkinja napustilo Kosovo i Metohiju 1999.godine, nezvanično je taj broj mnogostruko veći. Kroz ovu priču ukazujemo na probleme sa kojima su se susretali Romi za vreme i posle Nato agresije na SR Jugoslaviju, kako su prihvaćeni u Srbiji putem ličnih svedočenja. Na žalost do današnjeg dana tačan broj nastradalih pripadnika romske zajednice se ne zna, verujemo da će ova priča poslužiti mladim naraštajima da se upoznaju sa stradanjem Roma na Kosovu i Metohiji.
25 bersh rodindoj jekh than telal o kham
– Samo e Rrom acharde kado pe peski morchi pala kado maripe, sar shaj phenav kado…
– Na kade me gindoj, ferik ke von si, kolateralni shkodi, maj but karing le rom…
– Numa śaj te phenav ćaćes ke nas vareko katar o them organizisardas les te arakhel pes varekas thaj kadja maj dur… but, źi akana, khonik… amen reslăm sar maj miśto śaj….
Vi anglal o starti e konfliktesko ano 1998. berš, o romano minoriteti ani Kosova thaj Metohija arakhadilo o riziko taro socijalno ekskluzia thaj diskriminacia ko buteder nivelia. Ko odova vakti ani Kosova thaj Metohija dživdinena pobuter taro 150.000 Roma, kola pobuter dživdinena sine ko komune Djakovica, Priština, Uroševac, Vučitrn, Kosovako Polje, Mitrovica thaj Peć, numa ko aver potikne thana.
Ljuan Koka, prezidento e NGO Cerez
– „Kana vakargjam bašo numero e Romengo ani Kosova thaj Metohija, tumen džanena kaj na numa ani Kosova thaj Metohija, numa ani sakova teritorija ano sakova regioni o numero e Romengo kola identificirinen pe sar Roma sito problematikano. Numa, gndinav kaj si but kredibilno kaj kana o vakti si phare thaj kana dikhel pe kaj si pošukar te oven Roma, adava savore so na deklarisarde pe sar Roma, vakeren kaj si Roma, odolesqe, misal, o exekutivo ko 1997 kotar Pokrajinako Instituti baši statistika, phenda kaj isi 98.000 Roma ki Kosova thaj Metohija. So si baro gin thaj sas but pashe ko numero e srbjengo kola sine ani Kosova thaj Metohija, odova but pharuvgja ini nacionalno struktura ani Kosova thaj Metohija, a isi informacie kaj si but egipćancura, Ashkalie, kana dikhle kaj sine pharo, kaj musay te keren jekh alosaripe, von kerde piro alosaripe but vrama sar albanura thaj sas pe albansko rig, von jekhvareste bolde pen thaj kodola date si oficialno, si jekh ekspertno komisia thaj anketake komitetura katar aver grupe vi von kerde kodola gindura katar kodola 98 mija, odolesqe paśe 100.000 manuśa, 80% olendar si anθ-i kodoja angluni ćàsura vaś e avutne duj berśa, naśle, varesave ani Srbia, varesave avrial…“
Miloš Mihajlović, šerutno e departamentosko pala primarno recepcia, ćerindoj e ćaćimata e irisaripnaske manušengo telal o kontrakto pala readmisia.
– Sar si pe oficijalno date, ani Srbia isi pe totalno paše 200.000 interno nashle manuša, taro save paše 20.000, ja majprecizno 19.551, si registrime sar andrune nashle manuša taro romano nacionaliteti, so si numa 10% taro sasto populacia taro andruno nashle manuša, so si but baro numero. Kadala si oficijalne date. Prekal na-oficijalno date, odova numero si maškar 50 dži ko 100.000 manuša save si andrune našutne manuša, jekhutno problemo si kaj na registririnena pe ko periodi 1999-2000. kana kerdape registracia e interno nashle manušengo. But olendar ačhile biregistrime sar interno dislocirime manuša, thaj bibahtake von na ka šaj te keren pire hakaja ko odova statuso soske nane maj palal termino vash olengere re-registriribe.“
Haki Ibrahimi, interno nashlo manush kotar o Gjilane
– Trajisardam modestno trajo, respektisaras amen jekh avres, socializirisaras amen e albanconca, e srbenca, e goranenca thaj e turkenca. Nikana na gindisardem kaj asavki buti ka ovel so sine, ka vakeras vi bašo maripe, sigurno…
Amen sam Rroma kotar o Gjilano thaj agorisardam srbikane škole. Pasha kodo, ando Gjilano, chi zhanav sode anda tumende zhanen, sas but edukuime rom. Sas direktorura fabrikake, sas amen vice šerutno ande Gnjilan, sas amen duj rromane doktorura, sas amen direktoro ande fabrika „Metalac Goša“, sas amen jekh rromano sekretari ande fundoni škola „Vuk Karadžić“, thaj atunči kodi koegzistencija sas but butivar.“
Oliver Bashich, interno nashlo manush kotar o Obilich
– Ame trajisaras sar te avilam phrala zipun e politika kerdas peski buchi. Thaj palo odova ulavdile, svako pe peski rig, amen o Roma, specijalno amen sam pindžarde kaj nane amen aver them taro Srbija. Amen sama vi ki rig e Srbijaki thaj dena suporto amare themeske. Akana, amen na sas amen khanchi konfliktura e Albanencar maj anglal. Palo odova, kana startujngja ko 1990, 1992 berš, mukhle piri buti, adaleske mukle e Kosova masovno, gele ani Germania, Anglia, Švajcaria… amen o Roma ačhile, thaj kerdam buti ko shifte thaj 24 ore ko dive, majbut ko e mina pe phuv thaj amen inkerdam e produkcia te shaj o sistemo e elektrikane centralako thaj kodo…“
Arben Salihu, interno nashlo manušh kotar i Prishtina
– Amen avas kotar jekh purani familija kotar i Prishtina, amen sam native. O trajo kasavo sas, ke kerasas butyi thaj keras love thaj sas amen amare khera. Amen trajisardam mishto vi e na-albanikane populaciasa vi e Srbencar thaj vi e Turkencar ji kana avili akaja politika thaj, bizo te dza ko detalija, nesavo politikano… Sas konflikto, odolesqe trubulas te keras so kerdam, te na džav ko aver teritorija. Palal i śkòla, sigo reslăm buti ano Kombinat Elektroprivreda Kosova, kodo si Elektroprivreda Srbia, anθ-i Jugoslavia anθ-i kodoja vràma, sas jekh firma anθ-o fremo jekhe bare sistemosqo. Kerdam laćhe love, jekh laćho, ćhivdo źivdipen, sas amen jekh baro kher thaj jekh apartmano savo muro dad lias katar i firma.“
Robert Bačhki, interno nashlo manuš kotar o Gjilano
– Me shavoro simas. Me śaj te bistrel so śaj te bistrel sar ćhavo. Shukar sas. Ande shkola gelam, shukar shavorengi vrama sas. Amen phiravas, khelam fudbali vi e Albanencar thaj vi e Srbencar. Sas amen vi albansko susedura, odolesqe vi amen khelam lencar.
E Rroma aven andar i India, savi von mukhle ando 10. shelbershipe. Von avile ko Balkan ko mashkar taro 15. shelbershipe, von vi ljilje te beshen ko Kosovo thaj Metohija ko odova periodi. Premal o vakeribe amare vakeripaske, ani Kosova thay Metohija jivdinena may hari shtar generacie. Sar vakerindoy vash o pucipe kobor vahti ov jivdingya ani Kosova thay Metohija, Haki Ibrahimi, yekh interno nashlo manush kotar o Gjilano, dela phenipe:
-Bibahtake, but tikno. Katar o 1975, kana me bijandilem, dži ko 1999. Kodo si 24 bersh. Othe bijandilo munro papo, othe bijandilo muro parapapo, othe bijandilo vi miri mami, othe bijandilo muro dad, o papo, me thaj mire śov phrala…savorre bijandilam othe tele.
Arben Salih interno nashlo manuš kotar Prishtina
– Muro papo o Sadi, vov sas Bey ko vakti kana sas e Turkia. Palo odova oleskoro čhavo, miro phuro papo o Rifat, ko vakti kana o Turkia mukhle akava than, kana avilo o srbikano guverno, vov sine thodino sar serfo ki Prishtina na džanav sar te mothav tumenge. Amen sam native akate, thaj but manusha kola nashele kotar e Kosova si akate, amare Rroma kotar amaro beshipasko than ani Prishtina…
Oliver Bashich interno nashlo manush taro Obilich
– Ando Kosovo thaj Metohija trajinas muro papo thaj muro pra papo. Ame avilam ando Kosovo de 500 bersh anda Bulgaria. Amaro avindipe si tari Bulgarija, thaj isi amen dopaš tari familija ki Priština, ki Moravia, aver dopaš ko Kosovo Polje thaj dopaš ko Obilićh.
Robert Bachki interno nashlo manush taro Gnjilan
– Shaj te phenav tumenge, kaj muro phuro papo trajilas ando Kosovo, anda kado but vrama sam kathe.
Ando februari 1999-to bersh laspe e pachaki konferencia pe Kosovo ando kastelo so sas kerdo ande vrama le Louis XVI-to ando foro Rambouillet. Ani konferenca lela kotor reprezentya e autoritetyengo ani Srbiya thay Kosovake Albanya e mediaciaya e reprezentyengo USA, Rusia thay EU. Pe akala negociacie sar kotor e Srbyune delegaciako sine ini o reprezenti e romane komunitetesko kotar Kosova thay Metohija, Ljuan Koko. Vaśindindoj o pućhipen te si, sar membro e delegaciaqo, vov sas pućhlo pal-i pozicia e rromenqi, o Ljuan Koko del atùnći:
– Musaj te phenav kade ke me, na feri pa rom, feri vi anda sa e kaver minoritetura kaj sas kothe thaj kaske reprezentantura sas kothe, simas zurales angazovano thaj bi ofensako, te simas pushlo vaj na, dav atveto direktno kaj ani Kosova nane numay Albanya thay Srbia, numay isi Roma, Turkia, Goranya, Bosnyakia, Muslimanya, Ashkalie, Egipqanya desar sine definime akaleya, thay me insistiringyum ano numero kola sine. Me simas but aktivno ko odova kotor, sar ko press konferencie thaj ko direktno vorbimata e 6-membroncar delegaciasa. Palo angluno kedipe e albansko delegaciasa, amen na sine amen direktno kontakti soske o albancura na mangle, numa phendam vi e Madeleine Olbrajt thaj e Cook thaj akava kotar e Evropaki Unia thaj e ministria vash avrutne butja save lije kotor ano so thaj sar kerelpe e rromenca. Normalno von na numa chi kamenas te shunen pa e Rrom chi phandlo odothe ko odova kašto ko Rambuje so amen na džanas so te keras soske von sajekh paruvenas e lila. Sar amen akceptisaras jekh lil, von paruven vareso ande kodo lil. Amen palem vakeras bašo godova, odolesqe sas bari dukh thaj von sas pinʒarde e pućhimatencar e pozicia e rromenqi thaj lenqi dukh źi atunći. Naturalno, von na sas interesime. Von ni ka mukhena te na pučena man, me vakerdem bašo odova. Me simas but śukar so i Madeleine Olbrajt sas akhardi pe muro bijandipasko dives, voj aresli pe kodo bijandipasko dives, andas nesave torta thaj me phendem lake sa kodo klaro. Voj phenda amenge e daravne nevimata atunči, kaj ko marti, ko avutno marti, ka peren bombe. Odoleske, iako lake mangela partizansko gilja, mangela te vakerel, numa o bombe ka trubun te peren, thaj ano odova konteksti vakergja bašo Kosovo, bašo manušikane hakaja, minoritetenge hakaja thaj aver…
Bombaripe e Jugoslaviako lela pe 23. marti bizo somnipe e UN-esko, palo so o negociacie ano Rambuje na sine akceptuime vash e srbikani rig.
Arben Salihu interno nashlo manush tari Prishtina
– Zurales sas, shaj phenav tuke, chi kerdzilas pe maj dur, o manush soha chi birij te bistrel kodo. Sas bilačho. Bombaripe, na džanes kote te našes, na džanes kote te džas. Akava si kerdo kotar o rig. Sas man jekh apartmano ando Obilić, odolesqe gelem odothe andar i Priśtina te nakhavas, thaj sas vi maj bilaćho odothe. Ano odova gav paše Obilić šundilo pe pharardipa thaj odothe. Pe jekh rig, o Nato kerel bombardipe, pe aver rig, śaj te aśunes e puśke, thaj śaj te aśunes akcija o Devel te arakhel. Sas phare, na kerdilo pale, but sas bilačho, but sas bilačho, na kerdilo pale…
Oliver Basich interno nashlo manush taro Obilich
O pushkajipe kezdisardas jekhvareste racate, na sine sojbe. Sas pushkajipe pe sa e riga. Thaj kade dukhadas amen trin shon zhi kana kezdisardas o Nato… thaj pala kodo kana kezdisardas o Nato, ame las sama pala amende sako than, sar birisarde varikon…
Haki Ibrahimi interno nashlo manush tari Gnjilana
– Nais kodole manushenge, le romenge kaj avile avri angla kodol kaver rom kaj sas len cine khera pe kodi vrama, nas len than kaj te len sama pe peste, te garaven pe, atunchi ame organizulisaras amen ande khera kana mindig las o bombardovano katar 8 dži ko 8 ratre, amen samas sa ande nesave podrumura but phanle, phangle, garavde nesave kovlimata, kovlimata, thaj palal kodoja samas pe buti ande kodola mahale, te na perel o Del jekh bomba, te arakhas зivimata… – Kana boldav palpale o filmo si mange zurales phares ke chi zanas kaj te zhas, kodo si o maj pharo…
Aero atakija pe SR Jugoslaviya agoringyona e signiripya e Kumanovake Akordosko pe 9. juni 1999. bersh, kote lelape palo iklipe e armatengo thay policiako kotar e Kosova, pe teritoriya kote kergyape UNMIK-esko trajosko misipe.
Oliver Basich interno nashlo manush taro Obilich
Palo agorisardipe taro Nato agresija, amari policia geli organizirimi, i armia geli thaj palo odova me personalno simas ko than kana i Nato armia avili ko Obilić e tenkencar. Jekh tenko ačhilo ko centro thaj jekh kotar e phrala mire paposke pilias tikno thaj bešlo po tanko thaj delas duma italijani čhib kodole oficerosa. Pashe pashav thaj djanav italijani shib karing 80% thaj vov puchel mandar muro anav, me dav atveto thaj vov phenel – ashun te astarda tut vareko numa phen mange Thaj pala kodo las te vorbil manca pe albansko chib. Thaj sine vi nekobor srbja kola sine len pire lokalija thaj goranija, thaj palo adava marde jekh krug, gele ki Kosova B elektrikani centrala, thaj amen organizirisardam amen, gatisara amen, nane majbut maro amenge akate. Thaj gelem ande jekh organizime drom, ande 24 chasura sas amari sasto mahala mukhli… Thaj palal 3 divesa andre avile tenkura ande amare khera thaj si jekh kaseta, o rajo amaro xramosari Ali Krasnići, amen varesar lijam kodi kaseta lestar, me na Na džanav te si les inke khere vaj na, dikhas sar e tenkura nakhenas amare khera, thaj von sas Nato tenkura…
Haki Ibrahimi interno nashlo manush tari Gnjilana
– Si jek generalno pindjardi buchi – pala e agresia, nakhlam avri shudipe, avri shudipe anda amare kamina. Me na nakhlem, miro maj terno mulo phral kerdas. Lem me romnja thaj čhaven thaj avilem ko Beograd, palo odova odothe markerde man, mangle man soske semas lojalno dizutne e Srbijake. Simas ande srbikani škola, gelem ande armija, kerdem buti e srbenca, kerdem buti vi e albancurenca, numaj muri doš sas numaj godolese kaj simas rom thaj godova kaj semas loyalno themutno ande purani Jugoslavia. Kothe, numa anda kodo.
Arben Salihu interno nashlo manush tari Prishtina
– Dzi ko 14 juni 1999. Me phendem te irinas amen palpale ki Prishtina, palpale ko beshipasko than ki Moravska te dikhas… kana dikhav odothe kaos. O manusha na djanen kote te djan soske hramingje kaj e policia thaj e armia djan dji ko 20, kova sine agorutno dive te mukhen o Kosovo thaj Metohija. So, sigo, THAJ ke tu na san doshalo THAJ ke chi kerdan vareso, chi džanav, e manusha sas kade darade ke chi dzanenas kaj te dzan. Bari dar sas thaj panika, e manusha mukhle pengo kamino. Me pale irisardem ano miro apartmano kotar i Prishtina kana dikhljum kaj o srbia počmingdje te mukhen e Kosova thaj Metohija, ačhile numa o phure. Atunchi me phendem, haj te das ande Kosova Polje, sas man othe jekh pastoro, te dikhel so kerdjolpe, nashti te mukhes numa tiro kamino… E mulo babi phenel ke sas vi othe e Njamcura, thodam kovlimata pe felastre thaj vudara kote so sas staklo, samo nakhenas, pachasa nakhenas Thaj khonik na astarda khanikas. Odova sine kaos, ko jekh rat ko aver dive panika, na džanes kote džas, dar, so ka ovel, ko ka atakuil tut, bilačho patreto… Sar i na-albanikani populacia thaj amare dživdipaske manuša save sas Egipćanura, Ashkalie, Gorani, amen Roma, Srbija , Thaj e Turke save sas vi pe rig e themeski trubusardas te muken anda dar, kasavo baro dar te e manusha chi dzanenas kaj dzan, so te keren … Thaj kade 16.6.99, me mukhlem e Kosova thaj e Metohija, thaj pe punre. Khonik chi avilas avri te malavel amen…
Robert Bachki interno nashlo manush tari Prishtina
– Pa, pala o bombardipe, ame nashlam. Amen avilam kate ko Bujanovac. O dad avilo khere, daravno. Vov phendas ke sas mardo katar jekh albanco. Vov lias man thaj naślam. Thaj i dej thaj o phral ačhile ando Kosovo. Palal nesavo vaxt von vi avile…
Palo agorisardipe e bombardipasko e Yugoslaviako thaj iklipe e srbikani armia thaj policia, paše 200 milje srbja thaj aver na-albancura mukhle pire khera ani Kosova thaj Metohija. Prekal na-oficijalno date, paše 100.000 džene tari rromani komuniteta sine maškar o našutne.
Haki Ibrahimi interno nashlo manush tari Gnjilana
– Nas man chi sosko zhutipe khanikastar feri o Lolo Trushul atunchi, o habe so von dine amenge, ferik ke musajsas te keras buchi, te arakhas pochin te shaj parvaras amari familja. Atunči, ka aves telal o kiria. Sar egzàmplo, me beślem mire ćhavenθar 24 berśa thaj phares pokindăm o apartmano, thay nais le Devlesqe, kerdem jekh kher kathe, ani Sremčica akana, jekh trin berśa anglal Thaj akana beśav othe, muro ćhavo kerel buti, me kerav. vareso kasavo tikno, vareso trade kathe thaj kothe Thaj nais Devleske reslam, numa 24 bersh samas sar phenen amare manusha – „kaj sanas tu khanchi – so chi kerdan khanchi“. Thaj palo odova, ano akava periodi kotar 23 bersha kana simas avri shudino kotar e Kosova, shaj te menjisardem paše 15 khera thaj te dukhavdem sakova vrjama, sar me thaj miri familija kotar o gazda.
Oliver Bashich interno nashlo manush taro Obilich
– Ame trajis mishto vi amare komshionca, ke sas amen predrasude, e komshini ghindonas ke ame andre gelam ande lenge khera ilegalnie thaj ame kinesas len, von chi djanenas chi ame na sijam chora…chi djanenas amari mentaliteta. Thaj akana e chavora, karing 70% anda lende kaj sas ande förskola thaj pala kode gele ande skola, ande gymnasium, si buchake thaj dopash trajin katar o Center bashi socialbuchi.
Stevan Nikolić, koordinàtoro vaś i rromani inkluzia ano foro Subotica
– Amaro gindipe si kaj pe godova vakti sine upral 2.500 Roma so avile ki teritorija tari Subotica, kola bešle ko ververutne teritorije ko foro, pobuter bešle kote so o parcele sine tikne, odolesqe bešle. Bari kohezia, solidariteti thaj mangipe te ačhon akate sikavgja pe maškar olende. Odoleske kergjam jekhutno performanso anglal i majoritetno populacia, Roma thaj na Romani populacia, te arakhen piro than. Amen kezdisardam katar e edukacia. Simas bahtalo kaj o raj Oliver Bašhićh akana participirisarda ando sićimasko sistemo ando Kragujevco, thaj vov vakarga mange kaj amen na trubuj humanitarno ažutipe, trubuj sićope, te kreirisaras khetane e rromane komuniteta, me sem samo o inicijatori thaj o jekh kon dija suporto, jekh ambienti ande savo e Roma ka oven inkludirime. Bizo dikhipe pe religiaki thaj teritorialno afiliacia. Pachas kaj kerdjam lache mehanizmura kana inkurajisaras vi e Romen thaj vi e na-Romen te len than khetane te vazden jekh khetani avutnipe Nesave simbolikane sas o „drom e pachako“ kote lena kotor vi e Roma thaj vi e na-Roma save sas phanle e dromesa. Kerdam jekh inovativno instrumento, o Komiteto pala Maškar-etnikane Relacije ko lokalno komuniteto kote so praktikane len kotor vi e Rroma thaj vi e na-Rroma, kerdam jekh than pala socialno dialogo bašo khetani avutnipa e Rromane komunitetosko ande akaja teritoria.
LJuan Koko, prezidento e NGO Cerez
– Anda le manush kaj ashile kate thaj sas dosta strpljivo te na panikulin, te djan varikaj, pala kode te djan, pala kodo te aven palpale, o them das lenge unji kapacitetura kaj nas kompletni thaj nas dosta te zutin le, ferik ke but Rrom kaj birisarde te ačhon thaj te na paruven piro statuso sar interno dislocirime manuša, len apartmania, len varesavo ažutipe, len varesavo lačhipe ando societeto. Me na ka phenav kaj sem satisfimo odolesar soske but manuša kana aźukerenas resle pengo statuso averčhande.
Arben Salihu interno nashlo manush tari Prishtina
Numa, śaj te phenav ćaćes ke na sas varekon organizuime, ke varekon arakhlăs varekas, thaj źi akana, khonik… Amen reslăm sar maj miśto śaj. Kana muro dad bikindas kodo apartmano pe 13 000 euro, ame chaches las variso purano kathe te na shaj dzas andre, feri te avel tut jekh kher opral pe chiro shero. Thaj kade sas but bersh. Thaj lokhes, lokhes kerindoj buti, amen resljam te keras akava te dikhel pes sar vareso, jekh kher kote shaj te jivdinav sar manush.
Kadja, kana naślăm, beślăm dźi ko 2004-to berś ano kolektivo centro Salvatore ane śatorija. Kana kothe ushtyilas e jag, ando kolektivo centrumo reslam, kaj akanak sam. I armia sas odothe, thaj akana si kolektivo centro. Thaj akana sam kate.
Kenan Rasitovic prezidento NGO OFER
Pe starti e 1999-to beršesko, i situacia sine kaotično, šaj te vakera, numa angluni instanca, angluni komuna bašo manuša save našen tari Kosova sine Bujanovac. Kodo so si but importantno si kaj ačhile akate manuša andar Gnjilan, Kosovska Kamenica, palem Vitina, jekh cikno numero andar Priština, odoleske ačhile akate ande konsiderabilno numero. Amen kerdam but kooperacia e Komisariatosa vash e Nashutne Manusha. Raportulij pe ke mashkar 35 thaj 50 milje Rroma nakle perdal kathe.
Stevan Nikolic koordinàtoro vaś i rromani inkluzia ano foro Subotica
Ano civilno sektoro, amen atunči kerdam buti e organizaciasa Save the Children thaj kerdam jekh databaza 558 familienca. Te šaj keras buti sar partneria e instituciencar, amen trubulas te sikavas kaj sam partneria thaj kaj sam kvalitetno. Thaj atunči arakhlam kaj si opral 1.600 čhave thaj 1.300 dada thaj deja ande Subotica Thaj amen džanas atunči ande svako teritorija kobor čhave katar angluno klaso ka aven ramosarde ande avutne školake berš. sistèmo. Thaj so śaj te phenas, kana angluno drom arakhlem kadaja teritoria kaj avilem, dikh o kher palal mande, kodo sas i atmosfera. Anda kodo, bi te dikhel pes e tikne kondicie e źivdipasqe, sas źivdipen. Kotar kezdisajlas te barjol, shundan e historia sar von trajinas kothe ando Kosovo, von avile kate ande kadal trajoske konditci, von arakle e zor te vazden pe palpale pe penge punre thaj te djan maj angle. Importantno sas amenge kaj samas savore jekh lačho timo kethane, kaj nakhas karing e institucije katar o sistemo soske paćas kaj o problemo e Romengo naj problemo e Romengo, si problemo e themeske institucijengo, trubul te aktivno participirisaras ano sasto proceso, te laćharas amare problemură, te avas aktivne ćidimata ani societèta thaj barabar ano amalipa, praktićno savorre jekhethane te vazdas jekh khetani avutnipen.
Miloš Mihajlović, šerutno e departamentosko pala primarno recepcia, ćerindoj e ćaćimata e irisaripnaske manušengo telal o kontrakto pala readmisia.
– O Komisariato pale naśutne thaj migracia, ani kooperàcia e EU delegaciaça ani Srbia, o ofiso vaś te del pes bipokinipesqo juristikano aźutipen, implementisarel jekh projèkto savo maj dur phirel, kodo si te del pes bipokinipesqo juristikano aźutipen vaś e andrune naśutne manuśa thaj pal-e irisardine manuśa telal o kontrakto vaś i readmisia . O reslipe e bipokinipesko juristikano ažutipe sito te del ažutipe e andrune nashle manušenge kola silen barvalipe ani Kosova thaj te lačharel pe odola barvalipaske-legalune mangimata thaj afera, i.e., sar šaj te irinen piro barvalipe te sine kaj si panda ano statusi kote so kerel pe nesavi procedura kerdo anglal e kompetentno autoritetura. Kana keras lafi baši strategia, si sigurno kaj ka ovel majbut atencija pe akala andrune nashle manuša save si ande trubujipe, save si registruime trujal vazdipe e participaciako e Romengo ande sa akala projektura, godova si publikane akharimata save si implementirime ko o lokalno nivelo. Tumen isi tumen publikano akharipe kana i lokalno korkorroortuimaski jekhin del pe janipe kaj but cikno numbri Roma, andrune nasvale, angleder si informišime kaj akava publikano akharipe si ando progreso, thaj maj palal kaj vi von roden odova publikano akharipe, gasave isi amen but cikno numero taro puvlikane akharipa, thaj amen definitivno ka kera buti ko odova ko avutno periodi, te šaj te oven informišime sar buteder andrune nashle manuša tari romani nacionaliteta, angleder, bašo publikane akharipa, thaj palo odova olenge delape adikeripe odoleske. kaj von shaj te keren aplikàcia vaś sa kodola publikane akharimata.
Robert Backi interno nashlo manmush tari Gnjilana
Me nakhlem but pharo vaxt ano miro źivdipe. Me chi kamav mure chavores te avel les kasavo pharo trajo sar sas man. Nais odolenge kola lela kotor ano keripe e kherengo, barem e chavenge te ovel amen kher upral amaro shero soske na sine amen kher upral amaro shero 25 bersh. Si ande kolektivo centrura, numaj naj amare, thaj akana si amen apartmanura, socialne apartmanura, neve ande Bujanovac, aźukeras te ćhivas amen andre. Kote sas jekh kolektivno centro, kaj sas shatorija, 4 khera kerde thaj 12 familie trubun te beshen andre.
Prekal oficijalno date, paše 20.000 Rroma thaj Rromnja mukhle i Kosova thaj Metohija ko 1999. berš, na-oficijalno upral 150.000!!!
Haki Ibrahimi interno nashlo manush tari Gnjilana
Pala kado maripe feri e Rrom acharde so kerdjilas pe lende. Sosqe? Soske ame e Rroma sam paćako narodo, či samas ande favòra varesavi maripnaski, či mardăm amen khanikasa, či manglăm te avel amen amaro them. Amende, sas te xas, te pias, te khelas thaj te dživdas shukar bi te astarel amen varekon. Amen na astaras khanikaske. Ferik ke so kerdilo tele ando Kosovo, le Rrom acharde pe peski morchi, bibahtake.
Oliver Basich interno nashlo manush taro Obilich
Na so mangav te vakerav, numa von si kolateralno škoda, specijalno e Rroma soske amen avilam katar khanči, kerdam vareso, avilam, nange thaj bi papučengo…
Arben Salihu interno nashlo manush tari Prishtina
Amen sam phanle e grobencar thaj amare čhavorengere memoriencar kote so phirasas amare dadenca, phurenca thaj phurenca. Me phenav mure chavorenge pa kado, thaj dzi kana von gele tele te dikhen kado, ame samas amen jekh cerra losh khere amare amalenge, von acharen sosko shukar ambiento me trajisardem ande. Me vakerav sar sas shukar, o dźivdipe sas paśutno, khonik na astarda amen dźi kana so phabardilo… Me na ka džav palpale soske naj man kaj te džav palpale.
