Danas je 22.april Dan sećanja na žrtve holokausta, genocida i drugih žrtava fašizma u Drugom svetskom ratu
Dan sećanja na žrtve holokausta, genocida i drugih žrtava fašizma u Drugom svetskom ratu, je državni praznik u dan sećanja u Srbiji, koji se obeležava svake godine 22. aprila i koji je posvećen sećanju uglavnom na Srbe, ali i Roma i Jevreje, istradale u masovnim zločinima tokom Drugog svetskog rata u nacističkoj tvorevini Nezavisnoj Državi Hrvatskoj i u okupiranoj Jugoslaviji.
Taj datum je svesno izabran, zato što su u noći između 21. i 22. aprila 1945. godine dve grupe od više od 1.000 zatočenika pokušale proboj iz ustaškog koncentracionog logora Jasenovac, tačnije iz Logora Donja Gradina i Logora Kožare, u NDH, a od kojih se spasilo samo oko 100.
Sredinom aprila 1945. godine ustaše su počele da se pripremaju za napuštanje logora, uključujući i likvidaciju zatvorenika. Oko 600 od ukupno 1.073 još živih logoraša napalo je ustašku stražu i krenulo u proboj koji je preživelo njih 91. Preostalih 473 logoraša, koji zbog nemoći i bolesti nisu učestvovali u proboju, ubijeno je i spaljeno zajedno sa logorskim objektima. Istog dana, izvršen je proboj logoraša Kožare, radnog dela logora u samom mestu Jasenovac. Od 167 logoraša 11 je preživelo. Partizani su u logor ušli početkom maja 1945.
Žrtve su poginule većinom u koncentracionim logorima, u masakrima, masovnim ubistvama, smaknućima, racijama i progonima , pogotovo od strane Ustaša i nacista, kao i njihovih saveznika, uključujući muslimansku SS Handschar-divisija, albansku SS Skenderbeg-diviziju ili mađarsku SS Prinz Eugen-diviziju.
NDH je u jednom nadmašila naciste – bila je jedina država koja je imala posebne logore za decu – Logor Sisak , Logor Jastrebarsko i Logor Gornja Rijeka, kroz koje je prošlo preko 33.000 , a u njima skončalo blizu 20.000 mališana, uglavnom Srbska deca.
Broj žrtava je uvek bio predmet političkih rasprava i sukoba. Prema Memorijalnom muzeju holokausta Sjedinjene Američke Države, pobijeno je između 1941. i 1945. godine samo u NDH oko 320.000-340.000 Srba i 30.000 Jevreja.[1] Prema izraelskom Jad Vašemu je ubujeno 500.000 Srba, proterano 250.000 i 200.000 su pokatoličeni, a 90.000 Roma i 30.000 Jevreja su ubijeni.[2] Prema američkom Institutu za istraživanja Jasneovaca, su ubijeni od strane ustaša oko 600.000 srpskih Zivota.[3] Drugi izvori su isveštavali o malo nižim ili mnogo većim broj zrtva.
Uz brojna događanja u celoj zemlji , između ostalog , ostavlja se venac na svim spomenicima .
Poštu žrtvama odaju širom Srbije i Republike Srpske predstavnici Vlade Srbije i Republike Srpske, Vojske Srbije, SUBNOR-a, preživeli zatočenici logora, članovi udruženja porodica postradalih i Udruženja za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova kao i brojnih civila svake usraste.
Poštu žrtvama odaju i predstavnici Saveza jevrejskih opština Srbije i Saveta Romske nacionalne manjine, ai diplomatski predstavnici države Izrael, Nemačke i drugih zemalja u Srbiji. Najviši zvaničnici tih zemalja dosada jos nisu prisustvovali. U Donjoj Gradini kod Kozarske Dubice iu logoru Jasenovac, de se održava komemoracije i parastosi žrtvama ustaškog genocida, prisustuju većinom najviši zvaničnici Srbije, Republike Srpske i Hrvatske.
