80 godina od stravičnog dogadjaja u Arapovoj dolini
11.12.1941.godine nemačka vojska iz romskih mahala Podvorce I Sat Male, kao I iz romskih naselja u Vinarcu I Pečenjevcu kamionima odvozila starije od 16 godina I u grupama streljala u Arapovoj dolini, udolici iza Hisara, gde su I tokom Prvog svetskog rata vršene egzekucije Leskovčana.
Predstavnici delegacije lokalne samouprave, Vojske Srbije, Doma kulture Roma i SUBNOR -a, položile su i ovog 11. decembra cveće kraj spomen obeležja u Arapovoj dolini, obeleživši 80. godišnjicu od streljanja ogromnog broja leskovčana, pretežno Roma u Drugom svetskom ratu.
Prema zvaničnim podacima u Arapovoj dolini streljano je 310 osoba iz leskovačkog kraja, među kojima je 293 Roma, 11 Srba i 6 Jevreja, ali se decenijama unazad sumnja da je broj žrtava ovog genocida bio veći.
Zvanična brojka koja se pominje objavljena je u Jevrejskom muzeju prema izveštaju poglavarstva žandarmerije grada koji je poslat Nedićevoj vladi.
“Na spomeniku je netačan podatak o streljanima. Streljano je 293 Roma, šest Jevreja i 11 Srba” tvrde autori Ž. Stojković, H. Rakić I V. Trajković u knjizi “Spomen obeležja u leskovačkom kraju” koju su Narodni muzej Leskovac I Opštinski odbor SUBNOR-a štampali 2007. godine. Prema njihovim rečima, broj streljanih je skoro dvostruko veći.
Nikada nije zapravo utvrđena brojka koliko leševa je zakopano u masovnoj grobnici na mestu masovnog streljanja u Drugom svetskom ratu u Arapovoj dolini, gde je podignuto i spomen obeležje stradalima, koje je proglašeno i memorijalnim centrom.
Centralni spomenik je urađen od kamenih blokova različite veličine poređanih u znaku stroja ljudi, žena i dece. Streljani su tako poređani, što je na kamenim blokovima izraženo izdubljenim simbolima. Pored spomenika je i devet humki koje su oplemenjene zelenilom i svaka od njih obeležena sa po četiri kamena veličine 100x40x40 centimetara.
Na dva horizontalno položena kamena ispisani su sledeći tekstovi:
„Ovde su nemački fašisti streljali 500 rodoljuba, među kojima 320 Roma 11 decembra 1941. godine”.
“Preleti nas ptico i blistaj u plamenu. Ti si usnula san u našem kamenu.”
Spomenik je 11. decembra 1973. godine otkrio Dobrivoje Aranđelović, predsednik leskovačke opštine. Tom prilikom je nastupilo kulturno-umetničho društno Rom iz Niša programom „Ogori me, goro pesmom svojom, nek zora biseri imenima našim“ u režiji Gordane Tomić Radojević. U spomen streljanog klarinetiste Šefketa Ibraimovića izvedena je pesma „Ciganska je tuga pregolema“, koja je postala svojevrsna himna Roma.
Autor obeležja je prof. Bogdan Bogdanović, arhitekta iz Beograda, a teksta Borislav Zdravković, profesor Gimnazije u Leskovcu.
(fotografija – Medija centar 016)
„Izradu ovog teksta omogućio je EUROPEAN endowment for democracy. Sadržaj i stavovi izneti u ovom tekstu predstavljaju stavove autora projekta „ Dodatna podrška EU medijima u Srbiji tokom pandemije COVID-19 – Podrška Roma World“ i nužno ne izražavaju stavove EUROPEAN endowment for Democracy.
